نحله چیست؟
یکی از راه هایی که قانون‌گذاران کشورمان برای حمایت از حقوق زنان در جامعه نظر گرفته اند، پرداخت حقوق مالی آن ها در صورت جدایی از شوهر در زندگی مشترک و یا حتی در طول زندگی و پس از مطالبه آن حق است.
نفقه، مهریه، اجرت المثل و نحله از جمله حقوق مالی زن می باشد که قانون‌گذار برای حمایت از حقوق زنان پیش‌بینی نموده است.
زوجه نفقه و مهریه را چه در دوران زندگی زناشویی و چه در هنگام جدایی و طلاق می‌تواند مطالبه و دریافت کند اما برای دریافت اجرت المثل و نحله می بایست حتما درخواست طلاق و جدایی از ناحیه مرد در دادگاه های خانواده مطرح شده باشد.
کشور ایران به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه، نیازمند حمایت همه جانبه از حقوق زنان است. اگر به حقوق این قشر بی‌توجهی گردد، در دراز مدت آسیب های اجتماعی زیادی به آن ها وارد خواهد شد.
به همین دلیل است که هم در دین رسمی کشور یعنی اسلام و هم در قوانین داخلی، به حفظ حرمت و رعایت حقوق و شان زن توجه جدی شده است. رها کردن زنان در تنگنای اقتصادی و مشکلات مالی که هر روز نیز بر حجم آن افزوده می شود، می‌تواند تبعات زیادی را برای جامعه به همراه داشته باشد.
از سوی دیگر، بر طبق موازین دینی، زن هیچ وظیفه ای برای رسیدگی به امور خانه ندارد و باید به ازای کارهای انجام شده در خانه دستمزد دریافت کند. که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
نحله به چه معنایی است؟
نحله یکی از موضوعات مرتبط با حقوق خانواده بوده که بسیاری از افراد، حتی زوجینی که به نحوی در گیر مسائل طلاق نیز بوده اند، با آن آشنایی کامل ندارند.
به نحله، در آیه ۴ سوره مبارکه نساء اشاره شده است که به معنای هدیه ای برای زن پس از پایان زوجیت و در معنای لغوی نیز به معنای بخشش است.
نحله در اصطلاح حقوقی مبلغی است که دادگاه خانواده مطابق شرایطی که در ادامه ذکر خواهد شد تعیین خواهد کرد تا مرد به زن پرداخت کند. همانگونه که ذکر شد، نحله یکی دیگر از حقوق مالی و راه هایی است که قانون گذار برای تحت حمایت قراردادن زن در نظر گرفته است، همانند مهریه، اجرت المثل و نفقه.
البته با این تفاوت مهم که زوجه نفقه و مهریه خود را در طول زندگی مشترک نیز می توان مطالبه و دریافت کند اما دریافت اجرت المثل و نحله منوط به جاری شدن ترتیبات طلاق خواهد بود.
نحله و اجرت المثل هر دو از حقوق مالی زوجه است که به او تعلق می‌گیرند.
در تعیین اجرت المثل، زوجه برای کلیه فعالیت هایی که در طول زندگی مشترک به دستور شوهر خود و به قصد عدم تبرع (مجانی) انجام می دهد، استحقاق دریافت دستمزدی تحت عنوان اجرت المثل ایام زوجیت را خواهد داشت اما در صورتی که قادر نباشد در دادگاه ثابت کند که این امور به دستور شوهر انجام شده و یا قصد عدم تبرع نداشته است و نهایتا اجرت المثل ایام زوجیت به او تعلق نگیرد، دادگاه راسا از باب بخشش، مبلغی را تحت عنوان نحله برای او در نظر خواهد گرفت.
در بند ب تبصره ۶ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب سال ۷۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام، به نحله اشاره نموده است.
هر چند که این قانون در سال ۹۱ به جهت ابلاغ قانون جدید خانواده، حذف شده است، اما این ماده همچنان معتبر بوده و به موجب این تبصره که اعلام داشته: «متناسب با سنوات زندگی مشترک و نوع فعالیت هایی که زوجه در خانه شوهرش انجام داده و همچنین توان مالی زوج، دادگاه مبلغی را از باب بخشش و تحت عنوان نحله برای زوجه تعیین خواهد کرد.»
چه شرایطی برای تعلق نحله به زن وجود خواهد داشت؟
تعلق گرفتن نحله به زن همانند مهریه از حقوق مسلم زوجه به شمار نمی آید. مطابق با قانون، برای تعلق گرفتن نحله به زوجه باید شرایط خاصی رعایت گردد:
- دادخواست طلاق به درخواست زوجه به مرجع قضایی تقدیم شده باشد: تقاضای طلاق به مرجع قضایی، ممکن است به درخواست زوج یا به درخواست زوجه و یا حتی به صورت توافقی رخ دهد. اگر که زوجه، خواهان طلاق باشد، نحله به او تعلق نخواهد گرفت و در حالتی هم که زن و مرد قصد دارند که بر اساس توافق از یکدیگر جدا گردند، تعلق یا عدم تعلق نحله نیز بنا بر توافق دو طرف خواهد بود.
- طلاق باید حتما اتفاق بیفتد تا نحله مستقر گردد: در طول زندگی زناشویی و تا قبل از اقدام به تقاضای طلاق از جانب زوج، امکان مطالبه نحله وجود نخواهد داشت و علت طلاق در رابطه با تعلق نحله به زوجه، تاثیری نخواهد داشت.
- برای تعلق نحله، اجرت المثل نباید به زن تعلق بگیرد: نحله به همراه اجرت المثل قابل دریافت نخواهد بود. بدین تربیت که اگر اجرت المثل به هر دلیلی به زوجه تعلق بگیرد، دادگاه نمی تواند برای زن نحله نیز تعیین نماید.
- در تعیین نحله بر خلاف اجرت المثل احتیاجی به ارجاع امر به کارشناسی نیست: مبلغ نحله را قاضی دادگاه متناسب با سنوات زندگی مشترک و فعالیتهایی که زوجه در طول زندگی انجام داده است و خصوصا تمکن و توانایی مالی مرد تعیین خواهد کرد.
چگونه در مرجع قضایی، نحله را مطالبه نماییم؟
پس از آنکه مرد دادخواست طلاق خود را به دادگاه صلاحیت دارد که همان دادگاه خانواده است، ارائه نمود، زوجه نیز می‌تواند تحت همان کلاسه پرونده، دادخواست مطالبه نحله را به دادگاه محل زندگی مشترک ارائه و دعوای خود را مطرح نماید.
برای این کار باید در ابتدا، دادخواست مطالبه نحله توسط یکی از متخصصین علم حقوق و ترجیحا وکلای دادگستری تنظیم گردد. بعد از آن برای ثبت و ارجاع دادخواست به دادگاه، باید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرد که در صورتی که این امر توسط وکلا دنبال گردد نیازی به حضور و اقداماتی از سوی شما نخواهد بود.
هزینه ثبت این دادخواست علاوه بر مبلغی که به عنوان حق الثبت و حق التحریر اخذ خواهد شد، بنا بر میزان خواسته شما از دادگاه، برای مبلغ بالای بیست میلیون تومان، 3/5 درصد ارزش خواسته و برای مبلغ زیر بیست میلیون تومان 1/25 درصد ارزش خواسته به عنوان هزینه دادرسی باید پرداخت گردد.
پیشنهاد می گردد به دلیل جوانب متعدد و بعضا پیچیده دراثبات دعوای مطالبه نحله یا دفاع در دعوای مطرح شده در این مورد، لطفا قبل از هرگونه اقدام قضایی، اطلاعات کامل و مورد نیاز را در این خصوص کسب کنید.
چه تفاوت هایی بین نحله ایام زوجیت و اجرت المثل ایام زوجیت وجود دارد؟
تنها هنگامی نحله به زن تعلق می گیرد که امکان گرفتن اجرت المثل ایام زناشویی وجود نداشته باشد. اجرت المثل حق الزحمه فعالیت هایی است که زن در خانه شوهرش انجام داده، با وجود آن که وظیفه ای در قبال انجام آن ها نداشته است.
حال اینکه زن قصد ونیت رایگان انجام دادن این کارها را داشته یا نه؟ اثبات آن بر عهده شوهر خواهد بود که البته کار دشواری است ولی غیر ممکن نیست.
در مقابل نحله هدیه و بخششی از جانب شوهر به همسر خود بابت زحمات زندگی زناشویی است و لازم نیست حتما در ازای فعالیتی باشد که زن در خانه انجام داده است و در واقع به نوعی مبلغی حمایتی شباهت خواهد داشت.
تفاوت دیگر این است که اجرت المثل را کارشناس دادگستری پس از ارجاع دادگاه تعیین می کند. در حالی که نحله نیازی به جلب نظر کارشناس نداشته و قاضی با در نظر گرفتن توان مالی زوج و سال هایی که در کنار یکدیگر زندگی مشترکی داشته اند، مقدار آن را تعیین خواهد کرد.
زوجه از مرجع قضایی می تواند طی یک دادخواست، هم درخواست اجرت المثل ایام زوجیت را نماید و هم تقاضای نحله را. با این حال تشخیص تعلق آن با مرجع قضایی است که تعیین خواهد کرد برای کدام یک از آن ها دستورات لازم را صادر کند.
اگر دادگاه تشخیص خود برحکم به تعلق نحله به زوجه صادر نماید، دریافت اجرت المثل به صورت خودکار منتفی می گردد.
زمانی که زوجه برای دریافت اجرت المثل دادخواست حقوقی به دادگاه می دهد، اگر تحت هر شرایطی نتواند ثابت کند که استحقاق دریافت آن را دارد و یا نتواند ثابت کند که انجام امور خانه به دستور شوهر بوده یا قصد عدم تبرع نداشته است، دادگاه باید مبلغی را تحت عنوان نحله برای او در نظر بگیرد.
قبل تر از این نیز اشاره شد، دریافت همزمان این دو غیر ممکن بوده و تنها یکی از این موارد قابل اجرا می باشد.
هزینه های دادرسی مطالبه نحله به چه میزان است؟
برای رسیدگی به هر دعاوی حقوقی و کیفری، نیاز به پرداخت هزینه دادرسی و سایر هزینه‌های مرتبط با آن است.
در واقع هزینه دادرسی، به هزینه‌هایی اطلاق می‌گردد که توسط نهادهای دولتی و حاکمیتی برای رسیدگی به دعاوی و شکایات، دریافت می گردد. لذا رسیدگی به درخواست مطالبه نحله نیز، در شمول این قاعده است.
اگر زوجه درخواست مطالبه نحله را به دادگاه تقدیم کند، هزینه دادرسی آن را باید مطابق دعاوی مالی که قبلا نیز ذکر شد پرداخت نماید و در نهایت در صورتی که زوج محکوم به پرداخت آن به همسر خود گردد، زوجه می‌تواند هزینه دادرسی را با عنوان تادیه خسارت و هزینه‌های دادرسی، از دادگاه مطالبه کند و دادگاه نیز با توجه به مدارک و دلایل مورد استناد زوجه، حکم به پرداخت این هزینه ها توسط زوج ، صادر می نماید.
از آن جایی که برای ثبت دادخواست نحله ایام زوجیت، دادگاه های خانواده صلاحیت رسیدگی دارند، هزینه دادرسی هم با توجه به نحوه دعوایی که به این مرجع ارجاع شده است تعیین می گردد.
اما در مجموع هزینه دادرسی از مرحله ثبت شکایت تا صدور رای و هزینه های مرحله اجرا و همچنین تعرفه های حق الوکاله وکیل در صورت اخذ وکیل، هزینه های کارشناسی و هزینه های ثبت شکواییه هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه اعلام می گردد.
برای اطلاع از تعرفه خدمات قضایی در سال 1400 می توانید به قانون بودجه کشور مراجعه نمایید.
آیا برای طرح دعوای مطالبه نحله به استفاده از خدمات وکیل نیاز است؟
مطالبه نحله نیز همانند اجرت المثل یکی از مسائل پر کاربرد در عقد دائم محسوب می گردد، که پس از مهریه و نفقه و اجرت المثل از اهمیت بالایی برخوردار است.
مطالبه نحله دارای قوانین و مقررات خاصی است که اشخاص عادی اطلاعات بسیار اندکی در مورد آن‌ها دارند.
مشاوران و وکلای دادگستری افرادی هستند که در زمینه مسائل حقوقی، دارای تخصص، بینش و آگاهی کاملی بوده و می توانند در رسیدگی به پرونده‌های مربوط به حقوق خانواده، خصوصا موضوع نحله، گره گشای موکل خود باشند.
از مهم‌ترین مزایای استفاده از وکلای طلاق 24 در فرآیند مطالبه و دریافت نفقه: صرفه جویی در وقت و هزینه، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب در کمترین زمان ممکن، رهایی از رفت و آمدهای متوالی، وقت گیر، چالش برانگیز و استرس زا به دادگاه، تامین و حفظ حقوق زوجه در پروسه رسیدگی به درخواست طلاق خواهد بود.
اگر می خواهید طرح دعوای شما در خصوص مطالبه اجرت المثل به نتیجه مطلوبی برسد و حقوق از دست رفته تان را به راحتی بدست آورید، به شما توصیه می کنیم که با یک وکیل مجرب در این حوزه حتما مشورت کنید.
همچنین وکلای دادگستری قادرند در مورد کم و کیف تخلفات واقع شده و نحوه تنظیم دادخواست، شما را راهنمایی کنند و می تواند بررسی نمایند که آیا ادله و مدارک کافی برای اثبات دعوا، از سوی شما ارائه شده است یا خیر؟ علاوه بر آن وکلای مجرب و متخصص قادرند نتیجه احتمالی شکایت شما را تا حدودی پیش بینی نمایند و در روند رسیدگی و تسریع آن، نقش موثر و مثبتی ایفا کنند.
طرح دعوای مطالبه نحله چقدر زمان می برد؟
متاسفانه طرح اینگونه دعاوی که باید همزمان با تقاضای طلاق از سوی زوج مطرح گردد نیز حجم زیادی از پرونده‌های قضایی دادگاه ها را به خود اختصاص داده است.
بنابراین از آن جایی که متاسفانه همه روزه شاهد طرح این دعوی در سطح محاکم قضایی مختلف هستیم، باید عنوان کرد که تخمین زمان شروع و خاتمه طرح شکایت به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست و نمی‌توان زمان مشخصی را برای آن بیان کرد.
برای جلوگیری از رد شکایت خود توصیه می کنیم قبل از طرح دعوا، حتما با مشورت گرفتن از یک وکیل حقوقی در حوزه فعالیت مسایل خانواده، مسیر موفقیت پرونده خود را بررسی نمایید.
برای طرح دعوای مطالبه نحله چه مدارکی باید به همراه داشته باشم؟
همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، اثبات عدم تبرع فعالیتهای زوجه در منزل بر عهده مرد است و در صورتی که دعوای اجرت المثل شما پیروز نشود، قطعا نحله ایام زوجیت به شما تعلق خواهد گرفت. با این حال در دفاع از دلایل استنادی شوهرتان، شما نیز باید تمامی مدارک و مستنداتی را که دلالت بر انجام کارهای خانه بدون قصد تبرع است را در صورت نیاز به دادگاه ارائه کنید و آن ها را به همراه لایحه دفاعیه حتما ضمیمه پرونده نمایید.
توجه داشته باشید که بر اساس قانون، برای اثبات هر دعوایی از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند می توان استفاده کرد هر چند علم و آگاهی قضات نیز در بسیاری از پرونده ها بی تاثیر نیست. البته انجام یک مشاوره خوب و متناسب با مسیر شکایت پیش بینی شده، می تواند استفاده از ادله و راهکار منطقی تری را برای شما مشخص نماید.
نحوه تنظیم شکایت و پشتیبانی به چه صورت است؟
مطمئنا مطرح کردن هر شکایتی در زمینه های حقوقی یا کیفری یا اداری، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه هایی شامل هزینه دادرسی و ثبت شکایت، هزینه های کارشناسی و … خواهد بود.
