طلاق به علت عدم پرداخت نفقه چگونه است؟
عقد نکاح یا ازدواج یکی از عقودی است که به محض انعقاد آثاری را ایجاد میکند. این عقد هم برای زن و هم برای مرد وظایفی را ایجاد میکند که از لحظه وقوع عقد، مکلف به انجام آن هستند. یکی از وظایفی که مرد با انعقاد عقد نکاح موظف به انجام آن میشود پرداخت نفقه است.
پرداخت نفقه از سوی مرد به قدری دارای اهمیت است که قانون گذار برای آن علاوه بر ضمانت اجرا حقوقی، ضمانت اجرای کیفری نیز تعیین کرده و عدم پرداخت نفقه را در زمره جرایم قرار داده است.
در صورتی که تمامی شرایط لازم وجود داشته باشد، زن میتواند به دادگاه درخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه بدهد. برای تقدیم دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه باید دادخواست خود را به بهترین نحو تنظیم کنید و برای این کار میتوانید تنظیم دادخواست خود را به کارشناسان سایت طلاق 24 بسپارید.
مرد به موجب قانون مدنی وظیفه پیدا کرده است که به همسر خود در عقد نکاح دائم نفقه پرداخت کند. همین امر باعث شده تا عدم پرداخت نفقه در نکاح دائم، برای مرد ضمانت اجرای حقوقی و کیفری به دنبال داشته باشد.
در نکاح موقت وظیفه پرداخت نفقه برای مرد وجود ندارد و مرد ملزم به انجام نیست مگر آنکه طرفین خود ضمن عقد، آن را شرط کنند.
در ادامه این مطلب بیشتر درباره نفقه زن، جرم عدم پرداخت نفقه و چگونگی طلاق به علت عدم پرداخت نفقه صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
نفقه زن چیست؟
در قانون مدنی نفقه زن تعریف شده است. به موجب ماده 1107 این قانون: « نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»
البته باید در نظر داشت که نفقه هر زن بر اساس وضعیت و درجه اجتماعی او تعیین میشود، در نتیجه نمیتوان مبلغ ثابتی را برای همه زنان مشخص کرد.
همانگونه که در مقدمه بیان داشتیم یکی از وظایفی که مرد با انعقاد عقد نکاح پیدا میکند پرداخت نفقه به همسر و فرزندان خود است. در حقیقت عقد نکاح نیز مانند هر عقد و قرارداد دیگری شرایط و وظایفی برای هر دو طرف ایجاد میکند که باید به آن پایبند باشند و آنها را انجام دهند.
به موجب عقد نکاح، زن وظیفه پیدا میکند که از همسر خود تمکین کند، و مرد هم در مقابل وظیفه پیدا میکند که به او نفقه بپردازد.
بنابراین متوجه میشویم که وظیفه مرد به پرداخت نفقه به همسر خود تنها در عقد نکاح دائم وجود دارد و در نکاح موقت چنین وظیفهای برای مرد پیشبینی نشده است.
به موجب قانون، مرد در هر شرایطی حتی اگر بیکار باشد باید نفقه همسر خود را پرداخت کند و چنانچه نتواند برای چند ماه متوالی به همسر خود نفقه بپردازد، زن این امکان را پیدا خواهد کرد که اقدام به تنظیم دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه و یا حتی شکایت عدم پرداخت نفقه کند.
آیا عدم پرداخت نفقه جرم است؟
گفتیم که عدم پرداخت نفقه علاه بر آنکه ضمانت اجرای حقوقی دارد و به زن این حق را میدهد که اقدام به تنظیم دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه کند، دارای ضمانت اجرای کیفری نیز است. یعنی زن میتواند اقدام به تنظیم شکواییه به علت عدم پرداخت نفقه کند.
زمانی که کسی تعهدی را میپذیرد باید قانون و مقرراتی وجود داشته باشد که اگر شخص به تعهد خود عمل نکرد، طرف مقابل بتواند به صورت قانونی اقدام کند تا وی را مجبور به انجام تعهد خود نماید.
در خصوص نفقه نیز چنین است. نفقه تعهدی است که مرد با عقد نکاح، آن را قبول میکند. تعیین ضمانت اجرای کیفری برای پرداخت نفقه نشان از اهمیت زیاد این وظیفه دارد
مرد حتی اگر از لحاظ مالی وضعیت مناسبی نداشته باشد، باز هم باید نفقه همسر خود را پرداخت کند. به موجب قانون مجازات اسلامی، عدم پرداخت نفقه جرم محسوب شده است و مردی که از پرداخت نفقه به همسر خود امتناع میورزد، مرتکب جرم شده است. مجازات ترک انفاق نیز حبس خواهد بود.
البته برای آن که جرم ترک انفاق تحقق پیدا کند لازم است شرایطی وجود داشته باشد، به عنوان مثال مرد با وجود آن که تمکن مالی برای پرداخت نفقه را دارد ولی از پرداخت آن خودداری نماید، و یا آن که زن از مرد خود تمکین کرده ولی مرد به او نفقه پرداخت ننموده باشد.
در چنین حالتی مرد به موجب قانون مجازات اسلامی به حبس از سه ماه و یک روز تا پنج ماه محکوم خواهد شد.
نکته: چنانچه مرد ثابت کند که زن از او تمکین نمیکرده علاوه بر آنکه به مجازات حبس محکوم نمیگردد، تکلیف پرداخت نفقه نیز از عهده او ساقط خواهد شد.
اخذ حکم جلب مرد برای عدم پرداخت نفقه
به موجب قانون و عرف کشور ما، زنان و فرزندان از جهت اقتصادی به مرد و پدر خانواده وابسته هستند و اگر مرد از انجام این وظیفه خود، خودداری کند اوضاع افراد خانواده به هم میریزد. در نتیجه قانون گذار لازم دانست برای حل این مشکل چارهای بیاندیشد.
قانونگذار عدم پرداخت نفقه را تحت شرایطی جرم انگاری کرده و برای مردی که نفقه پرداخت نمیکند مجازات کیفری در نظر گرفته است.
همچنین قانونگذار به زنان این حق را داده است تا اگر مردی از پرداخت نفقه خودداری نمود و به اصطلاح مرتکب جرم ترک انفاق شد، شکواییه تنطیم نموده و به موجب آن از دادگاه درخواست صدور حکم جلب مرد را بکنند.
با این حال و با وجود تمامی ضمانت اجراهایی که قانونگذار تعیین کرده، بازهم اشخاصی پیدا میشوند که از پرداخت نفقه امتناع میورزند. در چنین حالتی سامانه طلاق 24 توصیه میکند زنان یا فرزندان به کلانتری نزدیک خود مراجعه نموده و صدور حکم جلب مرد را بخواهند.
به این حکم جلب، حکم جلب سیار گفته میشود. زن همچنین میتواند به دادسرا مراجعه نموده و پس از بررسی مسئله در دادسرا و محکوم کردن مرد به پرداخت نفقه، اگر مجددا از پرداخت خودداری کرد، حکم جلب او را از دادگاه بخواهد.
بنابراین باید چنین گفت که نفقه حق قانونی زن و فرزندان است و مرد و پدر خانواده وظیفه دارد که آن را پرداخت کند. اگر از انجام این وظیفه خودداری نمود، زن یا فرزندان میتوانند به دادگاه مراجعه نموده و حق خود را مطالبه نمایند.
البته بهترین کار این است که هر کس در خانواده به وظایف خود عمل کند، تا از میزان پروندههای خانواده کاسته شود.
نحوه اقدام به درخواست طلاق به علت نپرداختن نفقه
مطابق با ماده 1129 قانون مدنی: «در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه، زن میتواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق مینماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.»
به موجب ماده فوق الذکر، زن لازم است در مرحله اول به دادگاه خانواده مراجعه نماید و حکم عدم پرداخت نفقه را از آن دادگاه دریافت کند. پس صرف عدم پرداخت نفقه حق طلاق ایجاد نمیکند.
سپس اگر مرد با وجود حکم مزبور، باز هم نفقه زن را پرداخت نکند و یا آن که توان مالی برای پرداخت نداشته باشد، آن وقت زن این حق را پیدا خواهد کرد که تقاضای طلاق به علت عدم پرداخت نفقه بدهد.
در چنین حالتی قاضی حکم طلاق را صادر میکند و در صورتی که مرد حاضر به طلاق دادن زن نشود، دادگاه خود به وکالت از مرد، سند طلاق را امضا میکند.
نکته بسیار مهمی که باید بیان شود این است که علاوه بر اینکه در قانون مرد موظفه به پرداخت نفقه شده است، در شروط چاپی عقدنامه نیز مرد وظیفه دارد درصورت تمکین، به زن نفقه پرداخت کند.
در بند 8 شروط چاپی عقدنامه به صورت صریح بیان شده که اگر در دادگاه ثابت بشود که مرد با وجود داشتن تمکن مالی، به مدت 6 ماه به زن خود نفقه پرداخت نکرده است، زن میتواند مبادرت به تقاضای طلاق به علت عدم پرداخت نفقه کند.
مراحل طلاق به خاطر نپرداختن نفقه
کارشناسان سامانه طلاق 24 مراحلی که لازم است برای تقدیم دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه را پشت سر گذاشت به ترتیب زیر بیان نمودهاند:
- دریافت حکم الزام به پرداخت نفقه از دادگاه و یا محکومیت در شکایت ترک انفاق
- پرداخت نکردن مجدد نفقه بعد از صدور اجرائیه دادگاه و یا دسترسی نداشتن به اموال مرد، در اجرای رای محکومیت او
نکته: باید توجه داشته باشید که صرف صدور حکم محکومیت مرد به پرداخت نفقه به مدت شش ماه، برای صدور حکم طلاق کفایت نمیکند، بلکه بعد از صدور حکم محکومیت مرد به پرداخت نفقه، باید این حکم قطعی شده و اجراییه نیز صادر گردد. همچنین به علت عدم امکان معرفی مالی که متعلق به شوهر باشد، اجرای حکم ممکن نباشد.
- اقدام به تنظیم دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه با استناد به ماده 1129 و یا بند 8 شروط عقدنامه
- صادر کردن حکم طلاق و یا گواهی عدم امکان سازش به علت عدم پرداخت نفقه از سو قاضی
نکته: زن میتواند در حین رسیدگی به دعوای طلاق، مهریه خود را نیز مطالبه نماید. در طلاق به علت عدم پرداخت نفقه زن میتواند مهریه و سایر حقوق مالی خود را مطالبه کند و نیازی به بخشش آنها نیست مگر در صورتی که خودش تمایل داشته باشد.
البته کارشناسان سامانه طلاق 24 توصیه میکنند بانوان مقدار کمی از مهریه خود را ببخشند تا طلاق از نوع بائن شده و مرد نتواند پس از طلاق در مدت عده به آنها رجوع کند.
- اجرا نمودن صیغه طلاق بر اساس قواعد عام طلاق
نکته پایانی که در این مورد باید ذکر کنیم این است که دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه اهمیت زیادی دارد، از همین رو توصیه میشود بانوان دادخواست طلاق خود را به هرکسی نسپارند.
سامانه طلاق 24 میتواند برای بانوان عزیز دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه را زیر نظر افراد متخصص و مجرب تنظیم کند تا با مواردی همچون رد دادخواست و یا اصلاح ایرادات دادخواست روبهرو نشوند. همچنین این سامانه برای کسانی که نمیخواهند اقدام به اخذ وکیل کنند نیز دادخواست تنظیم مینماید.
رویه دادگاهها در خصوص طلاق به علت عدم پرداخت نفقه
گفتیم که صرف عدم پرداخت نفقه از سوی شوهر برای طرح دادخواست طلاق از سوی زن کافی نیست. اکثر محاکم تا وقتی که زن حکم محکومیت مرد به پرداخت نفقه را دریافت نکرده و آن را به دادخواست طلاق خود ضمیمه نکرده باشد، دعوی طلاق به درخواست وی را نمیپذیرند و رای به طلاق نخواهند داد.
البته در این زمینه اختلافاتی وجود دارد، زیرا برخی از دادگاهها نیز بر این اعتقاد هستند که همین که مرد وظیفه نفقه دادن به همسر خود را با وجود تمکین کردن از سوی او ترک نمود، با ثابت شدن این امر در دادگاه، قاضی درخواست طلاق از سوی زن را خواهد پذیرفت و حکم طلاق را صادر خواهد کرد.
اما سامانه طلاق 24 توصیه میکند که بانوان در ابتدا حکم محکومیت شوهر به عدم پرداخت نفقه را دریافت کنند و سپس اقدام به درخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه کنند زیرا به این طریق مراحل راحتتر و بدون دردسر طی میشود.
همچنین باید این نکته را بیان نمود که اگر زن شهودی نیز برای اثبات ادعای خود مبنی بر ترک انفاق از سوی مرد داشته باشد، مانند فرزندان، راحتتر میتواند حکم محکومیت زوج به ترک انفاق را دریافت کند.
نکته مهم دیگری که در بحث طلاق به علت عدم پرداخت نفقه لازم است بیان شود این است که در صورتی که مرد به هنگام درخواست اجراییه و یا پس از ابلاغ اجراییه محکومیت به پرداخت نفقه، تمام نفقه عقب افتاده را پرداخت نماید، اکثر دادگاهها دیگر درخواست طلاق را از سوی زن نمیپذیرند.
پرداخت نفقه زن بعد از طلاق چگونه است؟
مرد با انعقاد عقد نکاح وظیفه پیدا میکند که مخارج زندگی و هزینههای همسر خود را بر عهده گرفته و پرداخت کند. زن نیز در مقابل ظیفه دارد که از همسر خود تمکین نماید.
پس از طلاق، نه دیگر مرد وظیفهای به پرداخت نفقه به زن دارد و نه زن وظیفه دارد از مرد تمکین کند. پس از طلاق مرد تنها وظیفه دارد به فرزندان خود نفقه بپردازد و در مقابل زن دیگر هیچ مسئولیتی نخواهد داشت.
نفقه یکی از حقوق مادی و مالی است که شرع اسلام و قانون ایران برای زن در نظر گرفته است اما برخلاق مهریه که از دیگر حقوق مالی زن در عقد نکاح است و با طلاق از بین نخواهد رفت و مرد باید آن را تمام کمال به زن بپردازد، پرداخت آن پس از طلاق از عهده مرد ساقط خواهد شد.
نکته مهمی که در این مورد وجود دارد این است که در صورتی که طلاق زن و مرد از نوع رجعی باشد، به دلیل آنکه در مدت عده مرد این حق را دارد که به زن رجوع نماید، و چون زن نیز این حق را دارد که تا پایان مدت عده با مرد زندگی کند، مرد وظیفه دارد که تا زمانی که زن مدت عده خود را میگذراند، نفقه او را بپردازد.
ولی به محض به پایان رسیدن مدت عده، مرد دیگر چنین وظیفهای نخواهد داشت و به دنبال آن، حق رجوع خود را نیز از دست خواهد داد. اما درصورتی که طلاق زن و شوهر از نوع بائن باشد، آنها دیگرهیچ وظیفهای در برابر یکدیگر نداشته و مرد نیز در مدت عده وظیفه پرداخت نفقه به زن را ندارد.
دادگاه صالح برای دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه
احتمالا این سوال که برای تقدیم دادخواست طلاق خود به کدام دادگاه باید مراجعه کنیم، ذهن شما را به خود مشغول کرده است. ما میخواهیم به این سوال پاسخ بدهیم.
مطابق با ماده 4 قانون حمایت از خانواده مصوب 1391، این دادگاه خانواده است که صلاحیت رسیدگی به نفقه زوجه و دادخواست طلاق از سوی او را دارد. در نتیجه، تمامی دعاوی حقوقی که به حقوق خانواده مربوط میشود مانند عدم پرداخت نفقه زن، درخواست طلاق و غیره، در دادگاها خانواده مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
پس چنانچه کسی دادخواست مطالبه نفقه را به دادگاهی به جز دادگاه خانواده ارائه دهد، آن دادگاه قرار امتناع از رسیدگی صادر نموده و پرونده را به دادگاه صالح که دادگاه خانواده است، ارجاع خواهد داد.
البته به دلیل آن که تمام دادخواستها و شکواییهها در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت میگردد، دیگر لازم نیست افراد به دادگاه صالح رجوع کنند، بلکه دادخواست خود را در این دفاتر ثبت کرده و این دفاتر هر دادخواست را به دادگاه صالح ارجاع خواهد داد.
در پایان این مقاله و به عنوان جمع بندی مطالب یاد شده باید بگوییم که نفقه یکی از حقوق مالی زن است که به محض انعقاد عقد نکاح بر عهده مرد قرار میگیرد.
البته مرد زمانی موظف به پرداخت نفقه است که زن از او تمکین کند. اهمیت پرداخت نفقه به قدری زیاد است که قانون گذار برای آن هم ضمانت اجرای حقوقی و هم ضمانت اجرای کیفری در نظر گرفته است.
در قانون مجازات اسلامی ترک انفاق جرم انگاری دشه و اگر مردی با وجود داشتن تمکن مالی و تمکین زن از او، از پرداخت کردن نفقه به او خودداری نماید، به حبس از سه ماه و یک روز تا پنج ماه محکوم خواهد شد.
ضمانت اجرای حقوقی ترک انفاق این است که زن میتواند اقدام به ارائه دادخواست طلاق به علت عدم پرداخت نفقه به دادگاه صالح کند.