پیرامون طلاق

همه چیز درباره حضانت فرزند

حضانت فرزند یک اصطلاح حقوقی در مورد سرپرستی است که برای توصیف رابطه قانونی و عملی بین والدین یا قیم و فرزند تحت سرپرستی آن شخص، به کار می رود.

حضانت کودک شامل حضانت قانونی است که حق تصمیم گیری در مورد کودک را معنا می کند و حضانت فیزیکی که حق و وظیفه نگهداری، تامین و مراقبت از کودک است را مشخص می کند.

والدین متاهل معمولا دارای حضانت حقوقی و فیزیکی مشترک فرزندان خود هستند.

تصمیمات مربوط به حضانت کودک به طور معمول در دعاوی مربوط به طلاق، فسخ، جدایی، فرزند خواندگی یا مرگ والدین اتخاذ می شود.

در اکثر حوزه های قضایی، حضانت کودک مطابق با بهترینشرایط برای آینده کودک، تعیین می شود. در متن حاضر بر آنیم تا مسئله حضانت فرزند را بیشتر بررسی کنیم.

حضانت فرزند حق است یا تکلیف؟

حضانت فرزند در معنای لغوی «پرورش دادن» در نظر گرفته می شود.

همچنین با توجه به مواد 1168 و 1178 قانون مدنی، می توان اینگونه در نظر داشت که مراقبت، تربیت و نگهداری از کودکان وظیفه والدین و خویشاوندان آن ها است.

همچنین به موجب همان ماده 1168، حضانت فرزند هم حق والدین است و هم تکلیف آن ها. زیرا پدر و مادر مسبب به دنیا آمدن فرزند هستند؛ لذا نگهداری و تربیت او نیز بر عهده آنهاست.

پدر و مادر می توانند هنگام جدایی و طلاق بر سر این مسئله به توافق برسند که حضانت فرزند با کدام یک باشد.

این توافق از نظر قانونی قبول و قابل اجراست. برای نمونه یک زن می تواند در ازای گرفتن مهریه خود، حضانت فرزند را دریافت کند و اگر پدر به این شرط راضی باشد، قانون نیز از آن ها حمایت می کند.

به معنای دیگر، در زمان طلاق، دادگاه ترتیبات حضانت فرزند را تعیین می کند.

طبق مقررات مشترک قانونی، در صورتی که زوجین در زمان ازدواج با یکدیگر دارای فرزند باشند، باید خانه کودک بعد از جدایی را مشخص کنند.

در ایران این مکان امن، خانه پدری است مگر در شرایطی که ناامن بودن این مهم قابل اثبات باشد.

دادگاه هنگام تعیین خانه ای که کودک قرار است آینده خود را در آن بگذراند، تلاش می کند تا تصمیمی را در راستای «بهترین منافع کودک» بگیرد.

تصمیم گیری در راستای مصلحت کودک، مستلزم در نظر گرفتن خواسته های والدین کودک، خواسته های کودک و رابطه کودک با هر یک از والدین، خواهر و برادر، سایر افرادی است که ممکن است به طور قابل توجهی بر منافع کودک تاثیر بگذارد.

آسایش کودک در خانه، مدرسه و جامعه و سلامت روحی و جسمی افراد درگیر در این مسئله بسیار مهم است.

حضانت فرزند

سن قانونی حضانت فرزند

در مسئله تعیین سن کودک برای حضانت فرزند دو دیدگاه مختلف وجود دارد.

اولین دیدگاه به این موضوع می اندیشد که واژه کودک به فردی اطلاق می شود که در محدود سنی 9 (برای دختران) و 15 (برای پسران) است.

افراد در این سن آسیب پذیر هستند و نیاز مبرمی به حمایت والدین دارند. این دیدگاه در نظر دارد که فردی که از این سن عبور کرده، کودک نیست و می تواند برای خود تصمیم بگیرد.

از سوی دیگر، افراد دیگری این محدود سنی را برای اهلیت فرد کم می دانند.

این دسته از کارشناسان معتقدند که دختر 9 ساله هنوز تجربه زیسته کاملی ندارد و نمی تواند خوب را از بد تشخیص دهد. در نتیجه سنی قانون (18 سال) را برای رشد فرد مناسب می دانند.

همان طور که می دانید، افراد در سن 18 سالگی به بعد رشید محسوب می شوند.

اگر کسی مدعی است که فرزند او در همین سن نیز نمی تواند رشید باشد، باید بتواند این موضوع را اثبات کرده و عدم رشد فرزند خود را برای مراجع صالح، ثابت کند.

برای مثال فرزندی که دارای وضعیت خاصی مانند «سندروم داون» باشد در این دسته قرار گرفته و همچنان حضانت او به پدر یا مادر داده خواهد شد.

حضانت فرزند بعد از طلاق

حضانت فرزند، قبل از طلاق نیز امکان پذیر است. این مسئله به توافق به دو طرف نیاز دارد.

به طور معمول این مهم بعد از بروز مشکل و تصمیم برای جدایی بین والدین دیده می شود.

بنا بر متن قانون (ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی) حضانت فرزند به طور طبیعی تا 7 سالگی با مادر اوست. بعد از این زمان حضانت به پدر می رسد.

این قاعده استثناهایی هم دارد. در صورتی که پدر دارای صلاحت مورد نظر نباشد، حضانت به او تعلق نخواهد گرفت. این مهم منوط بر آن است که مصلحت و آینده کودک دچار مشکل نشود.

بر این اساس، مادر می تواند این عدم صلاحیت را در دادگاه ثابت کرده و حضانت فرزند خود را به دست آورد.

همچنین در وضعیتی که پدر و مادر هر دو صلاحیت نگهداری از فرزند را ندارد، در ابتدا حضانت به خانواده پدری داده می شود. در صورتی که آن ها هم نتوانند بار این مسئولین را به دوش بکشند، حضانت فرزند به خانواده مادری تعلق می گیرد.

این نکته را به یاد داشته باشید که هیچ کدام از طرفین نمی توانند از این امر شانه خالی کنند.

در واقع به بیان قضایی آن حق رجوع ندارند. مگر در شرایطی که واقعا نتوانند از پس این مسئولیت برآیند. در این مورد باید مسئله با دادگاه مطرح شده و حضانت به طرف مقابل داده شود.

مسئله ولایت فرزند و حضانت فرزند

مسئله ولایت فرزند به طور مستقیم به پدر مربوط است. این مهم باعث می شود که نفقه فرزند نیز بر عهده او باشد.

اگر فرزند در وضعیتی قرار بگیرد که حضانت او به مادر داده شود، خرج و مخارج او به طور کامل بر عهده مادر نیست.

این مسئله را به خاطر بسپارید که ولایت تکلیفی بر پدر ایجاد می کند که حتی اگر حضانت فرزند خود را نیز به دست نیاورد، باید نفقه او را بپردازد. این مسئله به طور واضح در ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی بیان شده است

هنگام جدایی زن و شوهر، میزان نفقه از طرف دادگاه تعیین می شود و با معرفی یک شماره حساب، پدر باید به صورت ماهیانه یا هفتگی، آن مبلغ مشخص شده را به حساب مورد نظر واریز کند.

این مهم را «ولایت قهری» می نامند و مخصوص به پدر یا جد پدری است.

ولایت قهری به معنای داشتن حق نمایندگی قانونی به جهت اداره اموال و حقوق مالی فرد صغیریا مجنون است. در کنار این نمایندگی، هزینه فرزند نیز به طور کامل بر عهده پدر یا جد پدری است.

در صورتی که پدر فوت شده باشد، این هزینه بر عهده خانواده پدری کودک است. اما اگر خانواده پدری نیز در قید حیات نباشند و یا تمکن مالی برای این حمایت را نداشته باشند، هزینه فرزند بر عهده مادر است.

اگر پدر از دادن نفقه فرزند خود سر باز بزند، مطابق با ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده، مادر می تواند به دادگاه مراجعه کرده و با استفاده از حکم دادگاه او را به پذیرش این مسئولیت مجاب کند.

همچنین در صورتی که این وضعیت ادامه پیدا کند، پدر به حبس بیش از 6 ماه تا 2 سال محکوم می شود.

حضانت فرزند

مسئله حق ملاقات فرزند بعد از حضانت

پس از انجام امور مربوط به حضانت، هیچ کدام از طرفین حق ندارند که دیدار کودک با طرف مقابل را منع کنند. حق ارتباط با هر دو طرف (پدر و مادر) برای فرزند، حقی غیر قابل چشم پوشی است.

مطابق با ماده ۴۱ قانون حمایت از خانواده، هر کدام از طرفین این حق را دارد که در صورت به وجود آمدن مشکل در دیدار با فرزند خود به دادگاه مراجعه کند. دادگاه در دو حالت حکم خواهد داد. یا فردی را به عنوان ناظر انتخاب می کند و یا حق حضانت را از طرف مقابل می گیرد.

این مسئله برای سفر به خارج از کشور نیز صدق می کند. طرف دارای حضانت، نمیتواند بدون اجازه و هماهنگی با طرف دیگر، فرند خود را به خارج از کشور ببرد.

البته این نکته را به یاد داشته باشید که اگر دیدار با طرف مقابل (که حضانت فرزند را ندارد) به صلاح کودک نباشد، دادگاه این حق را از او سلب خواهد کرد. اما طرف دارای حضانت در این مورد نمی تواند به طور شخصی تصمیم بگیرد.

این وضعیت نیز دیده شده است که کودک از دیدار و ملاقات امتناع کند. در این حالت حضور یک مددکار اجتماعی یا مشاور خانواده می تواند چاره ساز باشد.

با توجه به ماده ۲۳ آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از خانواده، اگر توسط مشاور و یا کارشناس اعلام شود که این دیدار ها کودک را به لحاظ روانی مورد آسیب قرار می دهد، این ملاقات ها تا اطلاع ثانوی و بهبود شرایط کودک، قطع خواهند شد.

شرایط سلب حضانت فرزند

گفتیم که وضعیت های استثنایی وجود دارد که افراد می تواند عدم صلاحیت فرد مقابل را ثابت کرده و حضانت فرزند خود را به دست آوردند. این شرایط عبارت‌اند از:

  • انحطاط اخلاقی مادر یا پدر
  • اعتیاد بیش از حد به مواد مخدر، الکل و یا قمار
  • سرشناس بودم فرد در مفاسد اخلاقی
  • ابتدا به بیماری های روانی (بنا بر تشخیص پزشک)
  • ازدواج مجدد مادر
  • جنون مادر
  • استفاده از فرزند برای اعمال غیر قانونی و غیر اخلاقی مانند فحشا
  • ضرب و جرح خارج از عرف

این میان لازم است که دو نکته مهم را به خاطر بسپارید. در صورتی که مادر دارای فساد اخلاقی است، هنوز هم حق دیدار با فرزند خود را دارد. زیرا این مسئله حق طبیعی و فطری مادر است.

همچنین در صورت فوت پدر، ازدواج مجدد مادر منوط بر عدم حضانت بچه نیست.

ضمانت های قانونی حضانت فرزند

3 ضمانت مهم در متون قانونی وجود دارد تا این اطمینان حاصل شود که والدین می توانند و ملزم هستند که مسئولیت های خود را در مسئله حضانت فرزند به خوبی انجام دهند. این 3 ضمانت به این شرح هستند:

اعمال حق حضانت

فرض را بر این بگذاریم که مادر توانسته است حق حضانت فرزند خود را بگیرد. اما پدر از این موضوع جلوگیری می کند و فرزند را به مادر نمی دهد.

در این شرایط با دخالت دادگاه و قانون (ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی)، مجازات حبس از ۳ تا ۶ ماه یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریالدر انتظار فرد خاطی است.

خودداری از حضانت

اشاره کردیم که رجوع از حضانت امکان پذیر نیست مگر به رای دادگاه. برای نمونه مادری که در شرایط فوت پدر حضانت فرزند را به دست آورده، نمی توان از این امر امتناع کند.

با توجه به ماده۱۱۷۲ قانون مدنی، سرپرستی فرزند توسط یکی از والدین الزامی است.

عدم مواظب از فرزند

پدر یا مادری که حضانت فرزند را به دست آورده، مسئول سلامتی اوست.

مطابق با 633 قانون مجازات اسلامی «هرگاه کسی شخصا یا به دستور دیگری فرزند یا شخصی را که قادر به محافظت از خود نمی باشد، در محلی که خالی از سکنه است رها نماید به حبس شش ماه تا دو سال و یا جزای نقدی سه تا دوازده میلیون ریال محکوم خواهد شد».

شرط حضانت فرزند در سند ازدواج

سند ازدواج افراد، می تواند حاوی شرایط ضمن عقد باشد.

این شرایط دربردارنده موارد مالی و غیر مالی است که زن و شوهر در زمان شروع زندگی خود بر آن ها توافق خواهند کرد.

در واقع فضای حاکم بر سند ازدواج کاملا توافقی است و افراد می توانند مواردی را که بر آن ها اتفاق نظر دارد در این سند ذکر کنند.

یکی از این موارد حق حضانت فرزند است. زن و شوهر می توانند از قبل ازدواج بر این مسئله توافق نظر داشته باشند که حضانت بچه حق کدامیک است و طرف مقابل بنا بر این توافق، حق اعتراض نخواهد داشت.

حضانت فرزند

هزینه تحصیل فرزند در میزان نفقه تاثیر دارد؟

در زمان تعیین میزان نفقه فرزند، تمامی مواردی که باید در نظر گرفته می شود. حق تحصیل و هزینه های مربوط به آن نیز در این اصل مهم است.

حضانت فرزند بعد از طلاق توافقی با چه کسی است؟

همان طور که زن و شوهر در مورد طلاق به توافق رسیده اند، می توانند در مورد حضانت فرزند نیز این امر را رعایت کنند. گاهی توافقات حتی با متن قانون نیز مغایر است.

مثلا زن و شوهری موافق این امر هستند که حتی بعد از ازدواج دوم مادر، همچنان حضانت فرزند با او باشد.

چگونه یک مادر می تواند بعد از 7 سالگی هم حضانت فرزند خود را به دست آورد؟

بنا بر متن قانون، حضانت بعد از 7 سالگی با پدر است. اما در شرایط ذکر شده در متن اگر مادر بتواند ثابت کند که پدر دارای صلاحیت لازم نیست، حق حضانت پدر سلب خواهد شد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا
وکیل خانواده: ۸۷۱۳۲۳۳۳ - ۰۲۱