حق زن در طلاق چیست؟
هنگامی که از حقوق مالی زوجه در ازدواج بحث به میان می آید، اغلب افراد بر این باورند که تنها حق مالی زوج در ازدواج صرفا مهریه است.
البته این تصور کاملا اشتباه است. هر چند که مهریه یکی از اساسی ترین حقوق مالی زوجه به شمار می آید اما علاوه بر مهریه، قانون حقوق مالی دیگری نیز برای زن در زندگی زناشویی در نظر گرفته است که البته گاهی این حقوق نادیده گرفته می‌شوند.
مطمئنا یکی از نگرانی‌های دختران برای تشکیل نهاد خانواده و ازدواج، نداشتن استقلال مالی و نگرانی اقتصادی ناشی از عدم ایفای تعهدات توسط زوج در زندگی مشترک می‌باشد.
قانونگذار در قوانین مدنی و قانون حمایت از خانواده برای حقوق مالی زن، ارزش و اعتبار بسیاری قائل شده است و زوجین باید با این حقوق اساسی و قانونی تا حد ممکن آشنا شوند و مردها نیز نباید به صورت سلیقه ای در این مسائل رفتار نمایند.
هر دو طرف عقد ازدواج باید برای ثبات زندگی و امنیت خاطر بیشتر، از حقوق مالی زوجه در ازدواج آگاهی های لازم را کسب نمایند.
حقوقی مالی زوجه در زندگی زناشویی در صورت تقاضای طلاق از سوی مرد، شامل چه مواردی است؟
حقوق مالی زوجه در ازدواج شامل نفقه، مهریه، نحله، اجرت‌المثل و حقوق ارثی می گردد که در ادامه این مطالب به بررسی و توضیح هر یک از این حقوق می پردازیم:
مهریه به عنوان اولین حقوق قانونی زوجه
مهریه عبارت است از مالی که در زمان وقوع عقد نکاح توسط زوجین و یا فرد ثالثی تعیین شده و هنگام جاری شدن صیغه عقد به ملکیت زوجه در می آید و هرگاه زن اراده کند، می‌تواند مهریه خود را از زوج مطالبه نماید.
البته شرایط خاصی نیز برای مطالبه مهریه در نظر گرفته شده است و مهریه به دو دسته عندالمطالبه و عندالاستطاعه تقسیم می گردد:
- مهریه عندالمطالبه: دینی است که بر گردن زوج قرار داشته و هر موقع که زوجه اراده نموده و آن را مطالبه نماید، باید زوج به طور کامل نسبت به پرداخت آن به زوجه اقدام نماید.
- مهریه عندالاستطاعه: دینی است که برگردن زوج قرار داشته اما زمانی که زوجه درخواست پرداخت آن را می‌کند، باید زوج توانایی پرداخت مهر تعیین شده را داشته باشد، لذا بر خلاف مهر عندالمطالبه زوجه نمی تواند زوج را تحت فشار قرار دهد. اما هر زمانی که شوهر استطاعت مالی پیدا کند ملزم خواهد بود نسبت به پرداخت مهریه همسر خود اقدام کند.
از تفاوت‌های اصلی عقد نکاح دائم و موقت، در تعیین مهریه است. تعیین مهریه در عقد نکاح موقت از شروط لازم و ضروری این عقد است و در صورت عدم تعیین مهر عقد باطل می گردد. در حالی که در نکاح دائم الزامی به تعیین مهریه در هنگام جاری شدن صیغه عقد وجود ندارد و زوجین می توانند تعیین مهریه را به موعدی دیگر موکول نمایند و اگر پیش از تعیین مهریه بین زوجین نزدیکی صورت بگیرد، مهرالمثل به زن تعلق خواهد گرفت.
هر چند این نکته نیز قابل ذکر است که مطالبه مهریه از حقوق مالی زوجه بعد از طلاق نمی باشد و زن همان گونه که اشاره کردیم در زمان زوجیت و در طول زندگی زناشویی در هر زمان نیز می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند.
نفقه به عنوان دومین حقوق مالی زوجه
نفقه از دیگر حقوق مالی زن است که بعد از مهریه، بیشتر از سایر حقوق مورد توجه طرفین قرار گرفته و باید به زن پرداخت شود.
نفقه عبارت است از هزینه ها و خرجی زوجه مانند پوشاک، خوراک، مسکن، امور بهداشتی و امور درمانی، آرایشی و خدمتکار در صورت نیاز و یا عادت زوجه و غیره که این موارد باید از جانب مرد تأمین گردد و البته مقدار آن بستگی به شرایط زندگی و شأن و منزلت زن و طبقه اجتماعی او از لحاظ تحصیلات و غیره دارد.
پرداخت نفقه به زن مشروط به تمکین او نسبت به مرد است و در غیر این صورت زن را باید ناشزه محسوب کرد و در این شرایط مستحق دریافت نفقه نخواهد بود. اما مهریه از جمله حقوق مالی زوجه در زندگی مشترک است که هیچ شرط و شروط یا محدودیتی برای استقرار آن برای زن وجود ندارد و باید در هر شرایطی به او پرداخت گردد.
حتی اگر زن شاغل باشد و حقوق دریافت کند و یا دارای مال و اموال و زندگی مرفهی باشد، این شرایط دلیلی بر عدم پرداخت نفقه به او نخواهد شد و زن هیچ اجباری به پرداخت هزینه‌های خود از محل درآمد یا اموال که در مالکیتش است ندارد.
نفقه به دو دسته نفقه ایام گذشته و نفقه حال تقسیم بندی می شود، که زن می تواند نسبت به نفقه ایام گذشته خود نیز اقدام کرده و آن را از شوهرش مطالبه کند اما اولاد و یا والدین نمی توانند نفقه ایام گذشته خود را از پدر یا فرزندانشان مطالبه نمایند.
در هنگام طلاق رجعی که زن باید عده این ایام را بگذراند نیز نفقه ایام عده به او باید پرداخت شود و در این ایام تمام حقوق مالی زن همچنان برقرار است. همچنین اگر زن در هنگام طلاق از شوهر خود باردار باشد تا هنگام وضع حمل، استحقاق دریافت نفقه را خواهد داشت.
باید اشاره شود که نفقه از دو منظر حقوقی و کیفری قابل مطالبه خواهد بود. در ازدواج موقت، نفقه به زن تعلق نخواهد گرفت اما اگر زوجین نفقه را به عنوان شرط ضمن عقد تعیین کرده باشند، نفقه قابل مطالبه خواهد بود.
اجرت المثل به عنوان سومین حقوق قانونی زوجه
اجرت‌المثل در معنای حقوقی عبارت از حق الزحمه خدمات و زحماتی است که زن در مراحل زوجیت در منزل شوهر خود انجام داده است. نظافت، شست و شو، تهیه غذا، شیر دادن به بچه و غیره از مصادیق برخی کارهای زوجه در منزل مشترک است.
بنابراین اجرت المثل از حقوق مالی زوجه محسوب می‌شود، که در کنار سایر حقوق مالی، زن در ازدواج می‌تواند از زوج مطالبه نماید. البته لازم به ذکر است زوجه در صورتی مستحق دریافت اجرت المثل خواهد بود، که این امور را با قصد تبرع یعنی به صورت رایگان در منزل شوهر انجام نداده باشد و در سند نکاحیه نیز چنین شرطی ذکر نشده باشد، هر چند در بسیاری از موارد، اجرت المثل به زن تعلق می‌گیرد و مقدار آن هم توسط کارشناس رسمی دادگستری و با توجه به سال های زندگی زناشویی زوجین، کارهایی که انجام داده، شرایط زندگی و غیره محاسبه خواهد شد.
هنگام فوت شوهر، زوجه علاوه بر مطالبه مهریه، اجرت المثل ایام زوجیت خود را نیز می تواند از دادگاه درخواست نماید. اجرت‌المثل در مقایسه با سایر حقوق مالی زن در ازدواج، خیلی شناخته شده نیست و برخی بانوان از این حقوق خود آگاه نیستند.
از آنجایی که دعاوی مربوط به طلاق و متعاقبا مطالبه کلیه حقوق زوجه در روند این دعاوی یا دفاع در مقابل آن، دارای پیچیدگی خاصی است و ممکن است بی اطلاعی به برخی مسائل موجب تضرر زوجه یا محکومیت ناروا زوج گردد، حتما قبل از هر گونه اقدام، با یک وکیل متخصص در این رابطه مشورت نمایید.
نحله به عنوان چهارمین حقوق قانونی زوجه
هنگامی که زوج قصد طلاق همسر خود را دارد، قاضی می تواند تا از باب نیکوکاری و احسان و ایجاد صلح و سازس، زوج را متقاعد کند که از دارائی خود علاوه بر نفقه و مهریه، مالی را به زن خود هدیه کند، که این بخشش نحله نامیده نهاده شده است.
بنابراین نحله نیز از حقوق مالی زوجه در طلاق از طرف مرد است.
چه شرایطی برای مطالبه نحله نیاز است؟
- نحله، همانند اجرت المثل در زمان زندگی مشترک قابل مطالبه نیست.
- تعیین میزان نحله بر خلاف نفقه، بستگی به توانایی مالی مرد داشته و در صورت عدم استطاعت مالی اجباری به پرداخت نحله نخواهد بود.
- برای مطالبه نحله، همانند اجرت المثل باید طلاق از طرف زوج صورت گرفته باشد.
- حقوق ارث، به عنوان پنجمین حقوق قانونی زوجه
زوجه نیز همانند فرزندان و بستگان متوفی طبق شرایط قانونی، استحقاق دریافت ارث را دارد. البته چنان چه عقد نکاح، دائم باشد. اگر زن فرزندی نداشته باشد، یک چهارم از اموال متوفی و در صورت داشتن فرزند یک هشتم از دارایی او به وی خواهد رسید.
از نکاتی که باید در این مبحث بدانیم این است که پس از مرگ زوج، زوجه می‌تواند حقوق مالی خود اعم مهریه و اجرت المثل ایام زناشویی خود با متوفی را علاوه بر سهم الارث خود مطالبه کند. در این شرایط در بدو امر تمام حقوق مالی زوجه، از اموال متوفی کسر و به زن پرداخت می شود و بعد از آن سایر ماترک بین ورثه و مطابق با قانون تقسیم می گردد.
همچنین اگر زوجه در ایام عده طلاق رجعی باشد و یا زوج در حالی که بیماری دارد زن خود را مطلقه نماید و تا قبل از یک سال به همان بیماری بمیرد و چنان چه زوجه هم ازدواج نکرده باشد، در این حالت مستحق دریافت سهم‌الارث خواهد بود.
اما در ازدواج موقت یا صیغه، به زوجین هیچ ارثی تعلق نمی گیرد حتی اگر در عقد شرط شده باشند. این شرط باطل اما ازدواج صحیح خواهد بود.
حقوق مستمری به عنوان ششمین حقوق قانونی زوجه
یکی دیگر از حقوق مالی زن حقوق بازنشستگی یا همان حقوق مستمری در زمان مرگ شوهرش است. اگر مرد در زمان حیاتش حقوق بازنشستگی دریافت می نموده، بعد از مرگش این حقوق به همسر و سایر وراث او با شرایط مشخصی داده خواهد شد.
دختران مجرد متوفی که شاغل نیستند و یا مطلقه شده اند و پسران متوفی تا سن بیست سالگی و یا تا هنگامی که مشغول تحصیل هستند، این مستمری به آن ها تعلق خواهد گرفت و بین این اشخاص به طور مساوی تقسیم خواهد شد.
این حقوق تا هنگامی که زوجه در قید حیات است به وی تعلق خواهد گرفت و محدودیتی برای پرداخت این امر وجود ندارد حتی اگر خود زوجه شاغل بوده و یا حقوق بازنشستگی خود را دریافت می کند، همچنین اگر زوجه بازهم ازدواج کند باز هم این حق برای او باقی خواهد بود و اگر همسر دوم او هم فوت کند، بیشترین مستمری به او تعلق خواهد گرفت.
شرط تنصیف دارایی به عنوان هفتمین حقوق قانونی زوجه
از دیگر حقوق مالی زوجه شرط تنصیف دارایی است. شرط تنصیف به معنی تعلق گرفتن نصف دارایی زوج در هنگام طلاق به زوجه است. اما قانون گذار از این حق حرفی در قانون نزده است و تنصیف دارایی جزو شروط ضمن عقدی است که در هنگام عقد به زوج تحمیل می گردد و با پذیرفتن آن در هنگام عقد نکاح، این امر نیز جزیی از حقوق مالی زن محسوب خواهد شد.
دریافت حقوق حاصل از این شرط مثل سایر حقوق مالی، به این راحتی نبوده و شرایط خاص زیر را دارد:
- درخواست طلاق باید از جانب زوج به دادگاه تقدیم شده باشد، بنابراین اگر زوجه تقاضای طلاق بدهد، این حق شامل او نمی شود. همچنین اگر علت درخواست طلاق از سوی مرد نشوز زن باشد، مرد می تواند از پرداخت این شرط خودداری کند.
- در عقدنامه ها به صورت پیش فرض واژه تا نصف دارایی زوج قید گردیده است که می تواند از یک تا پنجاه درصد دارایی مرد را شامل گردد. تشخیص اینکه چه مقدار از این دارایی به زوجه تعلق خواهد گرفت به نظر دادگاه خواهد بود.
- این شرط صرفا تا نصف اموالی که مرد پس از ازدواج به دست آورده است را شامل می‌گردد و اگر مرد قبل از طلاق اموال خود را به دیگری بفروشد یا منتقل نماید، دیگر حقی برای زوجه متصور نیست.
- تنصیف اموال را حتی می توان از مستثنیات دین نیز مطالبه کرد، در حالی که در پرداخت مهریه مرد قادر خواهد بود مثلا خانه خود را جزء مستثنیات دین اعلام کرده و از توقیف آن جلوگیری کند.
- در این حالت اگر زوج قبل از طلاق دارایی خود را منتقل کرده باشد فرار از دین محسوب نمی شود و زوجه نمی تواند در این خصوص شکایتی کیفری مطرح کند.
تمامی حقوق بیان شده شده در صدر این مقاله، در صورتی به زوجه تعلق خواهد گرفت که درخواست طلاق از طرف مرد با توجه به شرایطی که گفته به دادگاه تسلیم شده باشد و در بین آن ها فقط نفقه زمانی به زن پرداخت می شود که زن ناشزه نباشد.
پس اگر زن از همسرش تمکین ننماید و به کلیه وظایف زناشویی خود عمل نکند نفقه شامل حال او نخواهد شد.
حقوقی مالی زوجه در صورت تقاضای طلاق توافقی، شامل چه مواردی است؟
طلاق توافقی همان گونه که از نامش بر می آید مبتنی بر توافق است یعنی اگر زن و شوهر در خصوص حق و حقوق خود با یکدیگر توافق نمایند این نوع طلاق شکل خواهد گرفت. ولی در صورت عدم توافق، ممکن است مجبور گردند از طریق نوع دیگر طلاق مثل طلاق از طرف مرد یا از طرف زن، راه جدایی را طی کنند.
بنابراین درصورتی که به دنبال طلاق توافقی هستید باید در خصوص کلیه حق و حقوق مالی زوجه که در بالا به آن اشاره کامل شد و سایر مسائل به توافق برسید.
حقوقی مالی زوجه در صورت تقاضای طلاق از سوی خود زوجه، شامل چه مواردی است؟
در صورتی که زن برای درخواست طلاق از جانب خود، دارای دلایل و مدارک قوی و مستدل باشد به نحوی که دادگاه با بررسی آن ها به زن حق طلاق بدهد و زن را دارای شرایط عسر و حرج بداند، علاوه بر حکم بر طلاق می تواند به پرداخت نفقه نیز رای دهد و تکلیف جهیزیه او را نیز معین نماید.
همیشه باید به این موضوع توجه داشت که زن در هر شرایطی مستحق دریافت مهریه خود است و مهریه باید به او پرداخت گردد اما اجرت المثل، شرط تنصیف و نحله برای زمانی است که درخواست جدایی از طرف مرد صورت می پذیرد.
هزینه های دادرسی دعوای مطالبه حقوق زوجه در ضمن تقاضای طلاق به چه میزان است؟
برای رسیدگی به کلیه دعاوی حقوقی و کیفری، نیاز به پرداخت هزینه دادرسی و سایر هزینه‌های مربوط به آن است. در واقع هزینه دادرسی، به هزینه‌هایی اطلاق می‌گردد که توسط نهادهای دولتی و حاکمیتی برای رسیدگی به دعاوی و شکایات متعدد، دریافت می گردد.
لذا رسیدگی به درخواست طلاق به عنوان دعوایی غیرمالی و رسیدگی به سایر حقوق زوجه به عنوان دعوای مالی در محاکم مورد رسیدگی قرار می گیرد و هزینه های دادرسی آن نیز دریافت می گردد.
اگر زوجه درخواست مطالبه حقوق قانونی خود را به دادگاه تقدیم کند، هزینه دادرسی آن را باید مطابق دعاوی مالی پرداخت نماید و در نهایت در صورتی که زوج محکوم به پرداخت آن به همسر خود گردد، زوجه می‌تواند هزینه دادرسی را با عنوان تادیه خسارت و هزینه‌های دادرسی، از دادگاه مطالبه نماید و دادگاه نیز با توجه به مدارک و دلایل مورد استناد زوجه، حکم به پرداخت هزینه‌های دادرسی توسط زوج ، صادر می نماید.
از آن جایی که برای ثبت این گونه شکایات، دادگاه های خانواده صلاحیت رسیدگی دارند، هزینه دادرسی هم با توجه به نحوه دعوایی که به این مراجع ارجاع شده است تعیین می گردد.
اما در مجموع هزینه دادرسی از مرحله ثبت شکایت تا صدور رای و هزینه های مرحله اجرا و همچنین تعرفه های حق الوکاله وکیل در صورت اخذ وکیل، هزینه های کارشناسی و هزینه های ثبت شکواییه هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه اعلام می گردد.
برای اطلاع از تعرفه خدمات قضایی در سال 1400 می توانید به قانون بودجه کشور مراجعه نمایید.
آیا برای طرح دعوای طلاق و مطالبه حقوق زوجه به استفاده از خدمات وکیل نیاز است؟
مطالبه حقوق قانونی زوجه و دادخواست طلاق یکی از مسائل بسیار کاربردی و مهم در عقد دائم محسوب می گردد، و از اهمیت بالایی برخوردار است. مطالبه این حقوق قانونی در کنار دعوای طلاق، دارای قوانین و مقررات خاصی است که اشخاص عادی اطلاعات بسیار اندکی در مورد آنها دارند.
مشاوران و وکلای دادگستری افرادی هستند که در زمینه مسائل حقوقی، دارای بینش، تخصص و آگاهی کاملی بوده و می توانند در رسیدگی به پرونده‌های مربوط به حقوق خانواده، خصوصا موضوعات اشاره شده، گره گشای موکل خود باشند.
از مهم‌ترین مزایای استفاده از وکلای طلاق24 در فرآیند طلاق و مطالبه و دریافت حقوق زوجه: صرفه جویی در وقت و هزینه، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب در کمترین زمان ممکن، رهایی از رفت و آمدهای متوالی، وقت گیر، چالش برانگیز و استرس زا به دادگاه، تامین و حفظ حق و حقوق زوجه در پروسه رسیدگی به درخواست طلاق خواهد بود.
اگر می خواهید طرح شکایت شما در خصوص موارد یاد شده به نتیجه مطلوبی برسد و حقوق از دست رفته تان را به دست آورید، به شما توصیه می کنیم که با یک وکیل مجرب در این حوزه حتما مشورت کنید.
اغلب بعضی از مسائل پیش می آید که شاید از نظر شما عادی جلوه کند ولی بر عکس، بسیار مهم هستند و می توانند در روند پرونده تاثیر گذار باشند. وکیل با تجربه و صادق می تواند شما را در خصوص موارد یاد شده، آگاه نماید.
همچنین وکلای دادکستری قادرند در مورد کم و کیف تخلفات واقع شده و نحوه تنظیم دادخواست، شما را راهنمایی کنند و می تواند بررسی نمایند که آیا ادله و مدارک کافی برای اثبات دعوا، از سوی شما ارائه شده است یا خیر؟ علاوه بر آن وکلای مجرب و متخصص قادرند نتیجه احتمالی شکایت شما را تا حدودی پیش بینی نمایند و در روند رسیدگی و تسریع آن، نقش موثر و مثبتی ایفا کنند.
پس اگر شما هم قصد دریافت حقوق قانونی خود را در ضمن شکایت طلاق از ناحیه زوج را دارید و می خواهید با یک وکیل درجه یک مشاوره داشته باشید، می توانید از طریق راه ارتباطی ما در طلاق 24، با مشاورین و وکلای متخصص در این زمینه ارتباط برقرار نمایید.
طرح دعوای مطالبه حقوق قانونی زوجه، چقدر زمان میبرد؟
متاسفانه طرح اینگونه دعاوی در جوار دعوای طلاق، حجم زیادی از پرونده‌های قضایی دادگاه ها را به خود اختصاص داده است. بنابراین از آن جایی که متاسفانه همه روزه شاهد طرح این دعوی در سطح محاکم قضایی مختلف هستیم، باید عنوان کرد که تخمین زمان شروع و خاتمه طرح شکایت به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست و نمی‌توان زمان مشخصی را بیان کرد.
البته پیشگویی زمان در پرونده های حقوقی و کیفری در هر زمینه ای، در اغلب مواقع کاملا دقیق نیست. ولی مطمئنا کارشناسان و وکلای شاغل در این حوزه، با تجربه ای که در پیگیری وانجام پرونده های مختلف طلاق و مطالبه حقوق زوجه کسب نموده اند، می توانند بهترین و سریع ترین مسیر را برای شما انتخاب نمایند.
برای جلوگیری از رد شکایت خود توصیه می کنیم قبل از طرح دعوا، حتما با مشورت گرفتن از یک وکیل حقوقی در حوزه فعالیت مسایل خانواده، مسیر موفقیت پرونده خود را بررسی نمایید.
برای طرح دادخواست مطالبه حقوق قانونی زوجه، چه مدارکی باید به همراه داشته باشم؟
همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، در دفاع از دلایل استنادی شوهرتان در دعوای طلاق، شما نیز باید تمامی مدارک و مستنداتی را که دلالت بر تعلق نفقه، مهریه و اجرت المثل است را در صورت نیاز به دادگاه ارائه کنید و آنها را به همراه دادخواست تقدیمی، حتما ضمیمه پرونده نمایید.
توجه داشته باشید که بر اساس قانون ، برای اثبات هر دعوایی از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند می توان استفاده کرد هر چند علم و آگاهی قضات نیز در بسیاری از پرونده ها بی تاثیر نیست. مهمتر از هم، انجام یک مشاوره خوب و متناسب با مسیر دعوای پیش بینی شده، می تواند استفاده از ادله و راهکار منطقی تری را برای شما مشخص نماید.
نحوه تنظیم شکایت و پشتیبانی در دعاوی مطالبه حقوق زوجه به چه صورت است؟
مطمئنا مطرح کردن هر شکایتی در زمینه های حقوقی یا کیفری یا اداری، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه هایی شامل هزینه دادرسی و ثبت شکایت، هزینه های کارشناسی و غیره خواهد بود.
در پرونده ها مختلف دیده شده که شاکی یا خواهان پرونده بعد از پرداخت تمام هزینه های مختلف و ثبت شکواییه، متاسفانه بدلیل نقص در مدارک یا عدم توجه به محتویات پرونده چه در مقام دفاع و چه در مقام مطالبه حق، دعوا یا شکایتش با قرار رد مواجه و علاوه بر هدر رفت هزینه، زمان زیادی را نیز صرف فعالیتی بیهوده نموده است.
